Με βάση μια πρόσφατη υπόθεση του γραφείου μου, αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας μια σκέψη μου σχετικά με την δικαιοσύνη και την απονομή της που ολοένα και εδραιώνεται μέσα μου.
Η δικαιοσύνη, οι θεράποντές της, τα όργανα απονομής της και το δικαιικό σύστημα στην καθολικότητά του έχει ως βάση του την κοινωνική ειρήνη. Δηλαδή την δημιουργία και την διατήρηση της ειρηνικής και -κατά το μέτρο του δυνατού- αρμονικής συνύπαρξης των ανθρώπων, των πολιτών. Ενθυμούμαι κάποιον καθηγητή μου στη Νομική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος μας τόνιζε πως όσο λιγότερο οι άνθρωποι διαβαίνουν το κατώφλι των δικαστικών αιθουσών τόσο πιο επιτυχημένο μπορεί να θεωρείται το δικαιικό σύστημα. Έπρεπε να το βιώσω για να το αντιληφθώ…
Από φοιτητής επιθυμούσα (ένιωθα την εσωτερική ανάγκη) να υπερασπίζομαι τον αδύναμο πολίτη, τον αδικημένο, αυτόν που χρειάζεται βοήθεια. Με ευχαριστού
σε η ανάγνωση δικαστικών αποφάσεων όπου οι ‘αδύναμοι καλοί’ κατάφερναν -με τη βοήθεια των δικηγόρων τους- να υπερνικήσουν στους δικαστικούς αγώνες τους ‘κακούς δυνατούς’. Μου άρεσε να απονέμεται η δικαιοσύνη ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις!
Μα, μέσα από τον ίδιο τον στίβο της ζωής αλλά και της ως τώρα δικηγορικής μου πορείας άρχισα λίγο-λίγο να συνειδητοποιώ ότι δεν υπάρχει μια πλήρης αντιστοιχία και ισορροπία ανάμεσα στην απονομή του δικαίου και την ειρήνη (του πολίτη ως φυσικού προσώπου). Με πιο απλά λόγια, δεν υπάρχει απόλυτη σύνδεση ανάμεσα στο να ‘βρίσκω το δίκιο μου’ και στο να ‘είμαι ευτυχισμένος και ήρεμος’.
Αν και τέτοιου είδους συγκρίσεις είναι επίφοβες (ίσως και ημιτελείς), έχω αρχίσει να πιστεύω πως αυτός που βρίσκει εν τέλει το δίκιο του δεν φεύγει πάντα από τα δικαστήρια με το αίσθημα της κάθαρσης -όπως την έχουμε μάθει από την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Σε πολύ μεγάλο βαθμό, η δικαιοσύνη απονέμεται με καθυστέρηση λόγω του υπερβολικού φόρτου εργασίας των δικαστών (που καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να εκδίδουν τις αποφάσεις) ή λόγω των ενδίκων μέσων (β’ βαθμός δικαιοσύνης κλπ). Αλλά κι όταν μια υπόθεση έχει αποκτήσει αμετάκλητο χαρακτήρα, ακόμη και αν έχει την επιτυχή έκβαση που ο εντολέας επιθυμεί, αυτή δεν οδηγεί στην κάθαρση υποχρεωτικά. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Όταν ξεκινάς δικαστικό αγώνα, αυτός ο αγώνας στρέφεται εναντίον κάποιου/ων. Άρα, συγκρούεσαι με κάποιον/ους. Μάλιστα, ο αγώνας αυτός επιβαρύνεται και αποκτά χαρακτήρα πολέμου όταν τα ζητούμενα είναι πολλά ή σημαντικά και όταν αυτός ο αγώνας είναι χρονοβόρος. Σε καμία από τις υποθέσεις στις οποίες ως τώρα ήμουν δικηγόρος κάποιας πλευράς, οι αντίδικοι δεν είχαν ειρήνη μεταξύ τους. Το αντίθετο μάλιστα. Οι σχέσεις τους ήταν και παρέμειναν τεταμένες, με έντονο το στοιχείο της σύγκρουσης και της πολεμικής. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, ο αγώνας ο δικαστικός άνοιγε νέα μέτωπα πολεμικής και νέους δικαστικούς αγώνες σε άλλα επίπεδα και με νέες θεματικές.
Εν τέλει, ο νικητής μιας δίκης (χρονοβόρας ή και μη) δεν είναι απόλυτα ο κερδισμένος. Τολμώ να εκφέρω την άποψη ότι πολλές από αυτές τις νίκες των νικητών διαδίκων θα μπορούσαν άνετα να χαρακτηριστούν ως ‘πύρρειες νίκες’.
Πόσα χρήματα δαπανήθηκαν, πόσες εκατοντάδες ώρες ξοδεύτηκαν σε δικηγορικά γραφεία, σε χρόνο αναμονής στις δικαστικές αίθουσες… Πόσες κόντρες γιγαντώθηκαν και πόσες φιλίες καταστράφηκαν ολοσχερώς και ανεπιστρεπτί εξαιτίας μιας διαμάχης. Και μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, το αρχικό αντικείμενο της σύγκρουσης αμυδρά ενθυμούνται οι διάδικοι καθ’ότι η πολεμική πολλαπλασίασε τα συγκρουσιακά πεδία. Πού, όμως οδηγούν όλα αυτά;
Η ουσία ίσως βρίσκεται αλλού. Σίγουρα όχι σε κάποιου τύπου ακραία ολιστική στωικότητα και πλήρη υποταγή ή παράδοση. Σημασία, κατά την ταπεινή μου γνώμη, έχει να μπορείς, εν τέλει, να έχεις εσωτερική ειρήνη. Και η ειρήνη αυτή δεν είναι απόλυτα εξαρτημένη ούτε από το μέγεθος του ‘δικαίου’ (υπό θεώρηση ατομικιστική) ούτε από τη συχνότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη. Η ψυχική (εσωτερική) ειρήνη αλλά και η κοινωνική ειρήνη βρίσκονται σε αρμονία και ισορροπία σε ένα ώριμα δημοκρατικό περιβάλλον.
