Ή αλλιώς: εξετάζοντας την ανάγκη για επικοινωνία μέσα από τρία διαφορετικά φίλτρα
Η ανάγκη για επικοινωνία αποτελεί βαθιά εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου. Εκφράζεται με διάφορους τρόπους και αποτελεί μια από τις κινητήριες δυνάμεις της ψυχής. Με το σύντομο αυτό άρθρο, θα δοκιμάσουμε να εξετάσουμε αυτή την ανάγκη της επικοινωνίας μέσα από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Θα χρησιμοποιήσουμε, δηλαδή, τρία διαφορετικά φίλτρα: αυτό του δικηγόρου, του διαμεσολαβητή και, τέλος, το φίλτρο του συντονιστή Επανορθωτικών Κύκλων.
η οπτική γωνία του δικηγόρου
Η Νομική Επιστήμη είναι φύσει και έργω βαθύτατα ανθρωπιστική επιστήμη. Το επιστημονικό της πεδίο είναι ευρύτατο και η εφαρμογή της έχει αντίκτυπο και σε άλλα επίπεδα: κοινωνικό, πολιτικό, προσωπικό, κλπ. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο δικηγόρος δεν ασκεί επάγγελμα, αλλά λειτούργημα.
Η σχεδόν απόλυτη πλειοψηφία των εντολέων που έχουν περάσει το κατώφλι του δικηγορικού γραφείου δεν ζητούν στείρες κι απρόσωπες νομικές συμβουλές. Κι αυτό είναι λογικό: οι ανθρώπινοι δεσμοί (που διαταράσσονται), η προβληματική κατάσταση (που χρήζει νομικών χειρισμών), το προσωπικό και κοινωνικό status(που επηρεάζεται) αλληλοσυνδέονται μεταξύ τους με πολλούς τρόπους. Ο εντολέας έρχεται στο γραφείο και θέλει να ‘ακουστεί η ιστορία του’. Περιμένει από τον δικηγόρο του να ταυτιστεί μαζί του. Νιώθει τεράστια ανακούφιση όταν ο δικηγόρος του γνέφει καταφατικά δείχνοντάς του ότι τον καταλαβαίνει.
Όμως, στην πραγματικότητα τα πράγματα από την πλευρά του δικηγόρου δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο δικηγόρος οφείλει να μην ταυτίζεται συναισθηματικά και προσωπικά με τον εντολέα και το νομικό πρόβλημα που ο τελευταίος αντιμετωπίζει. Φυσικά και ακούει με προσοχή και ενδιαφέρον όλο το ιστορικό, όμως θα κρατήσει εκείνα τα πραγματικά περιστατικά που είναι απαραίτητα για την επίλυση της διαφοράς ή του προβλήματος που έχει ανακύψει. Δεν συνδέεται, δεν αφήνει τον εαυτό του να δεθεί συναισθηματικά με την κατάσταση: αυτό θα έπληττε καίρια την αντικειμενικότητά του και θα δυσχέραινε ουσιωδώς την αποτελεσματικότητά του.
η οπτική γωνία του διαμεσολαβητή
Η διαμεσολάβηση αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο επίλυσης μιας διαφοράς. Χαρακτηρίζεται από αρχές όπως το απόρρητο, η απόλυτη εχεμύθεια, το ασφαλές περιβάλλον της διαδικασίας της, κλπ. Ο διαμεσολαβητής είναι ένα τρίτο μέρος σε σχέση με τα μέρη που συγκρούονται: είναι ουδέτερος και αμερόληπτος. Δεν έχει προσωπικό ή άλλο σύνδεσμο ή όφελος από την έκβαση της υπόθεσης που του έχει ανατεθεί από τα μέρη που συμπλέκονται και ταλανίζονται από κάποιο πρόβλημα.
Η διαμεσολάβηση μπορεί να αποτελέσει μια ιδιαίτερα θεραπευτική διαδικασία για τα μέρη της διαφοράς. Το άδειασμα των αρνητικών συναισθημάτων (η λεγόμενη αποφόρτιση) μπορεί να οδηγήσει στην επίλυση της διαφοράς με τρόπο που κανένας δεν μπορούσε να τον φανταστεί στην έναρξή της, βοηθώντας τα μέρη να φτάσουν σταδιακά στην κάθαρση. Δίνοντας στην κάθε πλευρά (στο κάθε μέρος) της διαμεσολάβησης τον χρόνο να εκφράσει το ψυχολογικό του άγχος και τα παράπονά του για την άλλη πλευρά (δηλαδή, για το άλλο μέρος της σύγκρουσης), ο διαμεσολαβητής δίνει σε όλους την ευεργετική δυνατότητα να ‘ακουστεί η ιστορία τους’. Αυτό έχει από μόνο του τεράστια δύναμη καθώς βοηθά τα μέρη να εκθέσουν το πρόβλημά τους (τα μυστικά τους)σε κάποιον τρίτο που είναι: αμερόληπτος, ουδέτερος και δεν είναι ο επί πληρωμή δικηγόρος τους.
Η διαμεσολάβηση έχει να κάνει με την εμπιστοσύνη. Οι εντολείς (τα μέρη της διαμεσολάβησης) οφείλουν να εμπιστεύονται τον δικηγόρο τους ώστε εκείνος (σαν νομικός τους παραστάτης) να πετύχει την μεγιστοποίηση της ικανοποίησης των συμφερόντων τους και, ταυτόχρονα, είναι καλό να εμπιστεύονται τον διαμεσολαβητή τους διότι εκείνος κατανοεί καλύτερα τη δυναμική ανάμεσα στα δύο μέρη και είναι ικανός να δημιουργήσει τις κατάλληλες γέφυρες μεταξύ τους ώστε να εξερευνηθούν πιθανά πεδία λύσεων και συμφωνίας.
Αν κάποιο μέρος δεν θέλει να ‘ακουστεί η ιστορία του’, αυτό σημαίνει ότι δεν νιώθει άνετα και δεν εμπιστεύεται τον διαμεσολαβητή. Κι αυτή η αίσθηση της ‘αποσύνδεσης’ μπορεί να σημαίνει ότι το ένα από τα μέρη νιώθει πως ο διαμεσολαβητής είναι προκατειλημμένος υπέρ της άλλης πλευράς.
η οπτική γωνία του συντονιστή Επανορθωτικών Κύκλων
Το περιβάλλον του Κύκλου εμπεριέχει πολλά στοιχεία που συναντά κανείς και στη διαμεσολάβηση: το απόρρητο της διαδικασίας, την εχεμύθεια, το ασφαλές περιβάλλον, κλπ. Όμως, ένα από τα ουσιώδη εσωτερικά (internal features) χαρακτηριστικά της διαδικασίας είναι και ο σεβασμός του εργαλείου του διαλόγου (το λεγόμενο στα αγγλικά “talking piece”). Μόνο όποιος κρατά στα χέρια του το talking pieceεπιτρέπεται να μιλάει. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια διπλή ευεργετική κατάσταση: πρώτον, το δικαίωμα της έκφρασης το έχει ένας μόνο συμμετέχων και, δεύτερον, οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στον Κύκλο σιωπούν σεβόμενοι τον συνομιλητή τους και ακούγοντάς τον υπομονετικά.
Η διπλή αυτή ευεργετική συνέπεια του Επανορθωτικού Κύκλου μπορεί να ‘ξεκλειδώσει’ τον ομιλητή-συμμετέχοντα αφού νιώθει ότι ‘ακούγεται’ και ότι μπορεί να ‘πει την ιστορία του χωρίς τον φόβο της κριτικής ή της διακοπής του’. Κι εδώ, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το έργο του Συντονιστή. Γιατί όμως;
Ο Συντονιστής οφείλει να βοηθήσει όλους τους συμμετέχοντες να αισθανθούν ελεύθεροι. Οφείλει να εντοπίσει ποιοι είναι ή νιώθουν αδύναμοι, ευάλωτοι και να τους ενθαρρύνει με τις κατάλληλες τεχνικές και τις δεξιότητές του να αισθανθούν ότι ο Κύκλος είναι ισότιμος για όλους. Οφείλω να ομολογήσω ότι σε κάθε Κύκλο που έχω συντονίσει πάντα υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήθελαν τίποτε άλλο παρά να ακουστούν. Να νιώσουν αυτή την βαθιά εσωτερική τους ανάγκη να καλύπτεται. Κι αυτό ήταν αρκετό για να επέλθει τόσο σε εκείνους όσο και στους υπόλοιπους η κάθαρση.
αντί επιλόγου
Η κοινωνία μας φαίνεται να έχει ανάγκη από μια καταπράυνση αρνητικών συναισθημάτων. Κι αυτό είναι αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί όταν οι ρυθμοί ζωής είναι φρενήρεις, όταν παντού εμφανίζονται ‘σωτήρες’ που επιδιώκουν να κηδεμονεύουν ή να κατευθύνουν. Κάθε άνθρωπος είναι και έχει τη δική του ύπαρξη, υπόσταση και χαρακτήρα. Άρα, κάθε άνθρωπος χρήζει αγάπης, απροσποίητου σεβασμού και εξειδικευμένης προσοχής. Τα φίλτρα (οπτικές γωνίες) που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο, αυτό το στόχο είχαν: να αντιληφθούμε πως ο καθένας, από τη δική του εργασία και πόστο, μπορεί να επιφέρει τόσο θετικά όσο και αρνητικά αποτυπώματα στους γύρω του. Το θέμα είναι τι θα επιλέξουμε.
