Ιούλιος 2019. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης μετρά δύο νομοθετήματα (τον Ν.3898/2010 και τον Ν. 4512/2018) τα οποία έχουν αποτελέσει αφετηρία σημαντικών αντιπαραθέσεων. Σε μια κοινωνία που ταλανίζεται εντονότατα από προβλήματα οικονομικά, εθνικά, πολιτικά, δύσκολα θα εξέφευγε της κριτικής και ο χώρος της Δικαιοσύνης. Κάτι τέτοιο είναι απόλυτα αναμενόμενο και λογικό αν κανείς συσχετίσει τον γενεσιουργό λόγο ύπαρξης της δικαιοσύνης και των Νόμων.
Η διαμεσολάβηση άρχισε να μπαίνει στο επίκεντρο (ή μάλλον: στο στόχαστρο) της δημοσιότητας και της κριτικής το 2018 κυρίως λόγω των μέτρων υποχρεωτικότητας που εισήχθησαν στο πολυνομοσχέδιο. Αυτό πυροδότησε μια άνευ προηγουμένου κακοποίηση του θεσμού. Σε μια άλλη πραγματικότητα, ίσως όλοι οι μέτοχοι του χώρου της Δικαιοσύνης θα συνεργάζονταν δημιουργικά και υπεύθυνα ώστε να μελετηθεί ο τρόπος με τον οποίον θεσμοί όπως οι διαμεσολάβηση θα μπορούσαν να υποβοηθήσουν καίρια, αθόρυβα και ουσιαστικά το επιβαρυμένο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης. Όμως, κάτι τέτοιο προς το παρόν δεν έχει επισυμβεί: η πολεμική κατά της διαμεσολάβησης δείχνει να έχει καταλαγιάσει προσωρινά αφού μέχρι τον Σεπτέμβρη το άρθρο της υποχρεωτικότητας δεν έχει ακόμα τεθεί σε ισχύ. Όμως, το πρόβλημα σίγουρα θα συνεχιστεί και η πολεμική θα αναζωπυρωθεί. Το ερώτημα λοιπόν που, λογικά, γεννάται είναι το εξής: τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα;
Αρκετές χώρες ευρωπαϊκές κι όχι μόνο, μελέτησαν επισταμένως τις ανάγκες της κοινωνίας τους και εισήγαγαν με χειρουργική ακρίβεια και, συνεπώς, μεγάλη επιτυχία τον θεσμό. Ίσως αυτό που χρειάζεται η διαμεσολάβηση στην Ελληνική επικράτεια να μην είναι νέα απρόσωπα μέτρα υποχρεωτικότητας αλλά μια ψύχραιμη λογική του αναμενόμενου και του αναγκαίου: το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως να μην είναι ο ίδιος ο νομοθέτης και οι επιταγές του αλλά οι καθημερινοί θεράποντες του δικαίου. Ίσως, για να αλλάξει θετικά ο τρόπος προσέγγισης του θεσμού είναι η απαγκίστρωσή του από panels πολιτικών αντιπαραθέσεων και η δυναμική παρουσία και προβολή του σε επίπεδο εκπαίδευσης: στα πανεπιστήμια, στους κατά τόπους δικηγορικούς συλλόγους αλλά και τους Δήμους της χώρας (βλ. δημιουργία πυλών διαμεσολάβησης).
Η αρνητική ρητορική ενάντια στον θεσμό της διαμεσολάβησης σπάνια φτάνει ως το στάδιο της ουσιαστικότητάς του. Συνήθως, εστιάζεται εμμονική κι ασθμαίνουσα σε λεπτομέρειες που δεν έχουν σχεδόν καμία σχέση με τον δημιουργό λόγο ύπαρξης της διαμεσολάβησης αλλά με την εκάστοτε αντιμετώπιση από την πολιτική βούληση. Όμως, με θεωρητικές τοποθετήσεις αριβισμού και κινδυνολογικές επιχειρηματολογίες που κινούνται στο μεθόριο της ουσίας της διαμεσολάβησης ουδείς ωφελείται! Την στιγμή μάλιστα που το δικαστικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας έχει αποδεδειγμένα επιβραδυνθεί!
Για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: Η διαμεσολάβηση δεν είναι η υποχρεωτικότητα. Για να μπορεί κανείς να αντιληφθεί το πόσο ευεργετική μπορεί να είναι στην Ελλάδα σαν θεσμός, θα πρέπει να την μελετήσει σφαιρικά, με επιστημονικά κριτήρια. Να την δει όπως ακριβώς είναι: σαν έναν εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών σε αστικές κι εμπορικές υποθέσεις. Κυρίως, όμως, θα πρέπει να την βιώσει. Πώς μπορείς να κρίνεις και, ακολούθως, πώς μπορείς να απορρίπτεις μια πόρτα που δεν διάβηκες ποτέ;
Μήπως θα έπρεπε, λοιπόν, να ξεκινήσουν να γίνονται εποικοδομητικές συζητήσεις κι όχι κινδυνολογικές ευφυολογίες οπορτουνιστικού ηχοχρώματος; Μήπως επιτέλους θα έπρεπε να τεθεί το θέμα της διαμεσολάβησης σε αγνή, ορθολογική βάση;
Πηγές:
- Council of Europe: ‘Challenges for judicial independence and impartiality in the member states of the Council of Europe’, σελίδα 77 μευπότιτλο ‘Greece – The effects of the economic crises’ (link)
- European Commission: ‘The 2018 EU justice scoreboard’ (link)
- Κώστας Χρυσόγονος, ‘Έλλειμα δικαιοσύνης’ (link)
- Εφημερίδα ‘Το βήμα’, ‘Ερευνα: Εμπόδιο στις επενδύσεις η καθυστέρηση στην απονομή Δικαιοσύνης’ (link)
- Νομολογία: Απόφαση ΕΔΔΑ 8.11.2018, Φρεζάδου κατά Ελλάδας (2683/12) (link)
- Εφημερίδα των Συντακτών: ‘Καθυστερήσεις στην απονομή Δικαιοσύνης επισημαίνουν οι Εισαγγελείς’ (link)
- Για το πρόγραμμα ‘Ανοιχτές πύλες διαμεσολάβησης’: Linkτου Υπουργείου Δικαιοσύνης
- Για την εφαρμογή της διαμεσολάβησης στη Γερμανία: link1, link2
- Για την εφαρμογή της διαμεσολάβησης στην Ιταλία: link1, link2
- Για τη στάση των δικηγορικών συλλόγων: link1, link2