Πολλά ζευγάρια επιλέγουν το χωρισμό σαν την μόνη λύση στο αδιέξοδο της σχέσης τους ή του γάμου τους. Αφορμές και αιτίες συμπλέκονται σε τέτοιο βαθμό που το χάσμα ανάμεσά τους βαθαίνει και η ουσιαστική επικοινωνία του ζευγαριού μειώνεται δραματικά. Τα αρνητικά συναισθήματα όλο και μεγαλώνουν κι ο χρόνος γίνεται συνήθως εχθρός. Παρατίθενται, αμέσως παρακάτω, δέκα ερωτήματα που αφορούν τον ίδιο τον χωρισμό του ζευγαριού και ρίχνουν φως σε πλευρές που ίσως βοηθήσουν σε μια βαθύτερη κατανόηση αυτού του πολύπλευρου και ευαίσθητου ζητήματος.
Ερώτημα 1: Όσο πιο σύντομα χωρίσω τόσο το καλύτερο. Σωστά;
Απάντηση: Όχι υποχρεωτικά! Οι περισσότεροι απ’τους ανθρώπους που σκέφτονται να χωρίσουν λειτουργούν κάτω από την εντύπωση ότι όσο συντομότερα βγουν απ’την αγχώδη αυτή κατάσταση τόσο το καλύτερο. Τα αρνητικά συναισθήματα προκαλούν αυτήν την φυσική τάση να θέλουν οι άνθρωποι (που βρίσκονται σε μια δύσκολη σχέση) να χωρίσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται. Η λογική που κρύβεται πίσω απ’την τάση αυτή έχει ως αιτία τη θέληση του να ‘προχωρήσω στη ζωή μου πολύ σύντομα, αφήνοντας πίσω μου αυτό το έμπονο κομμάτι’. Αυτή η σκέψη ενισχύεται μάλιστα από το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον του ζευγαριού που δεν αντέχουν να βλέπουν τους ανθρώπους τους στην κατάσταση αυτή.
Ερώτημα 2: Ποιος είναι ο βασικός κίνδυνος πίσω απ’τη λογική του γρήγορου χωρισμού;
Απάντηση: Η γνωστή παροιμία έχει πολύ μεγάλη ισχύ εδώ: ‘όποιος βιάζεται, σκοντάφτει’. Οι βιαστικές συμφωνίες ενέχουν τον κίνδυνο της μη βιωσιμότητας και στην πραγματικότητα επιτυγχάνουν τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Βρίσκονται, έτσι λοιπόν, οι άνθρωποι δεμένοι, μπερδεμένοι και μπλεγμένοι σε καταστάσεις που, αντί να γίνεται καλύτερες, πυροδοτούν άλλες αρνητικές καταστάσεις (ως συνέπεια της βιασύνης τους). Έτσι, με το να σπεύδουν να βγάλουν άμεσα το διαζύγιο, αντί να λύνουν την βάση και την ουσία του προβλήματος, πρακτικά το κουκουλώνουν κι αυτό αργότερα δίνει τη θέση του σε πολυχρόνιες αντιδικίες στα δικαστήρια με δυσάρεστα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς: στα παιδιά, στο κοινωνικό τους περιβάλλον, στην οικονομική και συναισθηματική τους κατάσταση κλπ.
Ερώτημα 3: Τι χρειάζεται, λοιπόν, πρακτικά για να πραγματοποιηθεί ένας χωρισμός χωρίς πολλές παρενέργειες;
Απάντηση: Ο χωρισμός είναι πάντα χωρισμός. Σίγουρα είναι μια φορτισμένη αρνητικά διαδικασία με έντονα συναισθήματα και απ’τα δύο μέρη. Για να μπορέσει το ζευγάρι να προετοιμαστεί κατάλληλα τόσο για την ίδια διαδικασία του χωρισμού όσο και για την μετέπειτα (χωριστή πλέον) πορεία και ζωή, πρέπει να ‘εργαστεί’ και να ‘δουλέψει’ σε όλους τους τομείς αλλά κυρίως σε τρεις: τον συναισθηματικό, τον πρακτικό και τον νομικό. Αυτοί είναι οι τρεις πυλώνες που σίγουρα θα επηρεάσουν το ζευγάρι σε όλες τις εκφάνσεις του μετέπειτα.
Ερώτημα 4: Υπάρχει πιθανότητα να λυθούν οι διαφορές ανάμεσα στο ζευγάρι;
Απάντηση: Πολλά τα διαφορετικά προβλήματα, πολλά διαφορετικά είδη χαρακτήρων και σίγουρα κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Όμως, η αλήθεια είναι ότι πολλά ζευγάρια που θέλουν να τερματίσουν τη σχέση τους έχουν ακόμα ισχυρά θετικά συναισθήματα για τον σύντροφό τους. Παρ’όλα αυτά, λόγω δυσκολιών που είναι έντονες και παρούσες, υπάρχει έλλειψη οικειότητας και εγγύτητας (σωματικής και συναισθηματικής). Γι’αυτό, καλό είναι τα ζευγάρια που ίσως βλέπουν ότι ίσως υπάρχει ακόμη επιστροφή, να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικούς: σύμβουλοι γάμου, ψυχολόγοι, πνευματικοί (αν το ζευγάρι έχει κοινά πιστεύω ή πνευματική ζωή), κλπ.
Ερώτημα 5: Όντως η σχέση είναι προς διάλυση;
Απάντηση: Ο χωρισμός, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, έρχεται στο προσκήνιο όταν υπάρχουν έντονοι καυγάδες ή σοβαροί διαπληκτισμοί. Και είτε αναφέρεται από θυμό ή αγανάκτηση του ενός που θέλει να κερδίσει έδαφος στη διαμάχη είτε εξαιτίας του ενός που θέλει επιτέλους ο άλλος να λάβει στα σοβαρά την έννοια της ‘αλλαγής’. Το να είναι η σχέση προς διάλυση σημαίνει ότι ένας τουλάχιστον από το ζευγάρι είναι ουσιαστικά έτοιμος να λάβει μια καθαρή απόφαση απαλλαγμένη από συναισθήματα. Και θα πρέπει να είναι έτοιμος να την υποστηρίξει και στο πέρασμα του χρόνου. Γιατί χωρισμός σημαίνει να μπορείς να αφήσεις στην άκρη κάθε δέσιμο που έχεις (συναισθηματικό, σωματικό, πνευματικό και κάθε άλλο) για το άλλο πρόσωπο με το οποίο σχετιζόσουν.
Καλό είναι το ζευγάρι να σκεφτεί (ο καθένας απ’την δική του πλευρά) τους λόγους για τους οποίους θέλει να χωρίσει. Τους πραγματικούς λόγους. Τα ζευγάρια που είναι έτοιμα να διαλύσουν τη σχέση τους αρκετές φορές δεν λαμβάνουν υπ’όψη τους μια σειρά από λόγους για τους οποίους ίσως ήταν καλύτερο το να προσπαθήσουν να επιλύσουν τις διαφορές τους μαζί, επιμένοντας μαζί και κάνοντας μια προσπάθεια (ξανά) παρόλο που αυτό μπορεί να είναι φαινομενικά ακατόρθωτο. Αυτοί οι λόγοι ίσως συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το ύψος της διαμάχης μέσα στην κοινή εστία ή τις παρενέργειες που αυτοί οι καυγάδες έχουν στα παιδιά που πιθανόν υπάρχουν μέσα στην κοινή αυτή εστία.
Ερώτημα 6: Τελικά, να μείνω ή να φύγω;
Απάντηση: Όπως και να’χει, ο κάθε σύντροφος σε μια διαταραγμένη σχέση είναι ο μόνος που μπορεί να πάρει την όποια απόφαση για τον εαυτό του. Το να αποφασίσει κανείς να μείνει σε μια σχέση με τρικυμίες αποδεικνύεται πολλές φορές το ίδιο επώδυνη με το να λάβει την απόφαση να φύγει. Σίγουρα, θα βοηθήσει η επίσκεψη σε έναν εξειδικευμένο οικογενειακό διαμεσολαβητή ή σε κάποιον σοφό άνθρωπο (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) ώστε να γίνει επιτρεπτή η ροή των πληροφοριών, η μεταφορά των αναγκών, των οπτικών γωνιών του ενός στον άλλο και διάφορες άλλες σημαντικές πληροφορίες. Όμως, εν τέλει, ο καθένας πάντα πρέπει να ακούσει την καρδιά του. Δεν γίνεται να αφήσεις κάποιον άλλον να πάρει την απόφαση αυτή για σένα και μετά να του φορτώσεις τις όποιες ευθύνες. Εδώ, άλλωστε, έγκειται και η έννοια της ελευθερίας.
Ερώτημα 7: Μπορώ να υποχρεώσει ο ένας σύντροφος τον άλλον να φύγει;
Απάντηση: Η συγκεκριμένη ερώτηση μπορεί να λάβει διαφορετικές απαντήσεις ανάλογα με το ποιοι είναι οι στόχοι αυτού που θέλει να χωρίσει, αν ο χωρισμός αποτελεί προϊόν συμφωνίας και των δύο πλευρών ή όχι, σε ποιον ανήκει η κατοικία, αν υπάρχουν παιδιά κλπ. Για την ξεκάθαρη απάντηση αυτής της ερώτησης θα πρέπει να επιληφθεί οπωσδήποτε δικηγόρος, ο οποίος και θα διαφωτίσει σχετικά με βάση τις νομικές του γνώσεις. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει το ζευγάρι να προσπαθήσει να δει την κατάσταση απαλλαγμένη από έντονα συναισθήματα.
Ερώτημα 8: Οι συνέπειες ενός χωρισμού: Είναι διαχειρίσιμες από το κάθε μέρος της σχέσης;
Απάντηση: Το ζευγάρι οφείλει να αναρωτηθεί αν μπορεί να ανταπεξέλθει μετά την παγίωση της νέας κατάστασης (δηλαδή του χωρισμού) σε πολλά επίπεδα. Πλέον η ζωή για τον καθένα θα λάβει εντελώς διαφορετική τροπή τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε καθημερινό. Οφείλουν να ξέρουν ότι ίσως υπάρξουν στιγμές ανασφάλειας, φόβου, έντονης μοναξιάς, φόβος για το άγνωστο. Επίσης, το ζευγάρι πρέπει να δει αν μπορεί να αφήσει ο ένας τον άλλον τόσο σε επίπεδο συναισθηματικό, οντολογικό, ψυχολογικό, σωματικό αλλά και υπαρκτικό: ερωτήματα δύσκολα τα οποία δεν απαντώνται μέσα σε ένα βράδυ.
Συνέπειες υπάρχουν και μάλιστα έντονες αν το ζευγάρι που χωρίζει έχει αποκτήσει παιδιά. Εδώ, γίνονται ακόμη πιο πολύπλοκες οι συνέπειες. Γι’αυτό και πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε αυτά. Τα παιδιά έχουν ευαίσθητη ψυχή που αντιλαμβάνεται με άμεσο, απόλυτο και έντονο τρόπο κάθε συμπεριφορά των γονιών του. Πρέπει, λοιπόν, να διασφαλιστεί η καθημερινότητα όταν συμπεριλαμβάνονται παιδιά: πώς θα είναι, πού θα μένουν, διατροφή, αλλά και πολλά άλλα στοιχεία. Τα παιδιά έχουν ανάγκη όχι μόνο απ’την υλική τροφή αλλά και από συναισθηματική και ψυχολογική φροντίδα. Η στοργή, η αγάπη, η επικοινωνία και με τους δύο γονείς είναι ζητήματα που θα πρέπει να έχουν διασφαλιστεί και καθοριστεί οπωσδήποτε ΠΡΙΝ το ζευγάρι ολοκληρώσει τις διαδικασίες του χωρισμού.
Ερώτηση 9: Ποια είναι τα σχέδια για το μέλλον;
Απάντηση: Εν μέσω καυγάδων, έντονου θυμού, δύσκολων διαμαχών κλπ είναι πολύ δύσκολο το ζευγάρι να συνειδητοποιήσει ότι η σχέση που τείνει να τερματιστεί έχει ανάγκη της αξιολόγησης. Αξιολόγησης των συναισθημάτων, των σκέψεων για το παρόν και το μέλλον, τις επιλογές που ίσως έγιναν κλπ. Σαν αποτέλεσμα, όταν ένα ζευγάρι σπεύδει να βγάλει διαζύγιο ‘όσο το δυνατόν συντομότερα’, δεν είναι προετοιμασμένο για τα όσα ακολουθήσουν στους τομείς που προαναφέρθηκαν κι εδώ αλλά και σε προηγούμενες ερωταποκρίσεις… Το μόνο σίγουρο είναι ένα: ότι η σχέση τερματίζεται. Και το πώς θα ανταποκριθεί το κάθε μέρος της σχέσης, δείχνει και το τι μέλλον θα έχει η όποια επικοινωνία μεταξύ τους. Εδώ, λοιπόν, υπάρχουν δύο λύσεις: είτε υποκύπτει κανείς στην σφοδρότητα των συναισθημάτων (θυμός, ζήλεια, οργή, απελπισία) είτε κάθεται στο τραπέζι και συζητάει για το μέλλον. Οι πιθανότητες να βγει κάτι καλό είναι σαφέστερα με το μέρος της δεύτερης επιλογής: της συζήτησης.
Ερώτηση 10: Οκ, χώρισα. Και τώρα τι γίνεται; Πού θα πάω;
Απάντηση: Πολλοί άνθρωποι που χωρίζουν, έχουν ένα περιβάλλον στήριξης: γονείς, αδέρφια και φίλους που μπορούν έστω και προσωρινά να τους φιλοξενήσουν ή να τους βοηθήσουν. Κάποια ζευγάρια, υπό το βάρος των έντονων συναισθημάτων, δεν αντέχουν να μένουν στην ίδια γειτονιά, περιοχή ή ακόμα και πόλη. Σε κάθε περίπτωση, το ζευγάρι που βρίσκεται στα πρόθυρα του χωρισμού, οφείλει να σταθμίσει τις συνέπειες που θα υπάρξουν (επειδή σίγουρα θα υπάρξουν) και θα ακολουθήσουν μετά το χωρισμό. Συνέπειες οικονομικές, επαγγελματικές, συναισθηματικές, προσωπικές. Η καλή διαχείριση σχετίζεται άμεσα με την καθαρή σκέψη.
Όλα αυτά τα ερωτήματα που εκτέθηκαν κι απαντήθηκαν παραπάνω μπορούν να εξερευνηθούν περισσότερο μέσα από τη διαδικασία της διαμεσολάβησης. Ένας εξειδικευμένος, έμπειρος διαμεσολαβητής μπορεί να σταθεί ουσιαστικός βοηθός ανάμεσα στην διαρρηγμένη σχέση δίνοντας το βήμα, τον χρόνο αλλά και την προοπτική στους ανθρώπους που βρίσκονται στον χωρισμό.